Audyt prawny (due diligence) – czym jest i jakie są jego rodzaje

Audyt prawny (potocznie: due diligence) to szczegółowa rewizja prawna jego przedmiotu.

W skrócie audyt prawny (nazywany również due dilligence) to szczegółowa analiza dokonywana pod kątem prawnym. Może ona zostać przeprowadzony w celu oceny firmy, transakcji, nieruchomości czy sytuacji prawnej danego podmiotu i dostarcza informacji na temat ryzyk i zagrożeń, jakie się z nimi wiążą. Ma ona na celu zapewnienie transparentności jego przedmiotu, poprawę bezpieczeństwa transakcji i ocenę jej rentowności. Stanowi kluczowe narzędzie w podejmowaniu decyzji biznesowych.

Przeprowadzenie audytu prawnego zaleca się m.in. w przypadku:

• transakcji sprzedaży podmiotów lub określonych aktywów
• reorganizacji struktur przedsiębiorcy, w tym spółki
• objęcia funkcji w zarządzie spółki
• wzrostu ryzyka kontroli ze strony organów państwa
• transakcji zakupu nieruchomości

• Dostarcza szczegółowych danych na temat stanu prawnego przedmiotu audytu
• Potwierdza zgodność przedmiotu audytu z regulacjami prawnymi (compliance)
• Poprawia bezpieczeństwo transakcji
• Określa rentowność podjętych decyzji

Przebieg audytu prawnego danego przedsiębiorstwa czy nieruchomości jest określany indywidualnie i zależy od wyznaczonych celów jego przeprowadzenia, jednak zawsze odbywa się według określonego schematu:

1. Zebranie całej dokumentacji

To pierwszy etap audytu prawnego, od którego w dużej mierze zależy stopień jego szczegółowości i skuteczność, ponieważ tylko całościowa ocena danego zagadnienia na bazie wszystkich dostępnych danych może uczynić go efektywnym. Warto rozpocząć tę fazę od sporządzenia listy wszystkich niezbędnych dokumentów.

2. Szczegółowa analiza gromadzonych dokumentów

Długość etapu analizy zależy od zakresu audytu i wielkości oraz stopnia skomplikowania jego przedmiotu. W tej fazie dokonuje się weryfikacji podmiotu gospodarczego, nieruchomości czy procedur pod względem prawnym na bazie zgromadzonych wcześniej dokumentów. W przypadku nieruchomości będą to również obowiązki administracyjne, takie jak zezwolenia czy koncesje.

3. Wdrożenie

W ostatniej fazie przeprowadzonego audyty prawnego określone zostaną ryzyka, opracowane i wdrożone zostają określone sposoby jego minimalizacji lub procedury naprawcze. W zależności od rodzaju i zakresu audytu w ostatnim etapie mogą zostać przygotowane wzorce dokumentów do wdrożenia.

Istnieją różne rodzaje audytu prawnego ze względu na cel lub branżę, której dotyczy. Zakres jego przeprowadzenia zostaje na samym początku szczegółowo omówiony z klientem. W związku z tym możemy mówić o:

• Audycie kompleksowym – polega na całościowej analizie danego biznesu, nieruchomości, podmiotu prawnego, spółki lub grupy spółek.
• Audycie częściowym – obejmuje określone ramy czasowe, zagadnienia lub obszary.

Przykładowe rodzaje audytów prawnych ze względu na branżę, cel, rodzaj przedsiębiorstwa lub zakres analizy:

• Audyt przetwarzania danych osobowych (RODO)
• Audyt dotyczący własności intelektualnej – patenty, znaki towarowe, prawa autorskie i tajemnice handlowe
• Audyt nieruchomości
• Audyt zgodności (compliance audit) – zgodność działania firmy z obowiązującymi przepisami prawnymi, zarówno wewnętrznymi, jak i zewnętrznymi
• Audyt umów z zakresu prawa pracy, regulaminów i polityk pracowniczych
• Audyt kupna-sprzedaży (M&A) – przeprowadzany w przypadku planowanej fuzji lub przejęcia
• Audyt inwestycyjny – wykonywany przez inwestorów przed zainwestowaniem kapitału w przedsiębiorstwo
• Audyt kontraktów i umów handlowych, a także zobowiązań i transakcji biznesowych
• Audyt postępowania sądowego

Zakres przeprowadzanego audytu zależy przede wszystkim od kontekstu, w jakim jest wykonywany. Nie zawsze konieczne jest przeprowadzenie kompleksowego audytu prawnego, dlatego warto jasno określić cel weryfikacji.

Z przeprowadzeniem audytu prawnego wiążę się szereg korzyści, przede wszystkim pomaga on w ustaleniu stanu faktycznego jego przedmiotu, a także identyfikacji i eliminacja ryzyka związanego z daną transakcją lub decyzją.

O to kilka powodów, dla których warto zdecydować się na audyt prawny:

• Pozwala na określenie rzeczywistego stanu prawnego nabywanych aktywów lub spółki
• Zmniejsza ryzyko zapłaty kar, grzywien, odszkodowań lub dodatkowych opłat administracyjnych
• Wskazuje efektywne rozwiązania
• Eliminuje szkodliwe lub ryzykowne zapisy w umowach z partnerami biznesowymi
• Wskazuje ewentualne ryzyka i wątpliwości dotyczące transakcji, a przez to pozwala je zabezpieczyć w ramach umowy inwestycyjnej, umowy wspólników czy umowy sprzedaży
• Minimalizuje ryzyka wszczęcia postępowań administracyjnych lub karnych